Çocuğun gelişiminde önemli bir yer tutan psiko-motor gelişim, yaşam boy devam eden bir süreçtir. Bu ünitede psiko-motor gelişimin tanımı ve önemi, psiko-motor gelişimle ilgili öğeler, 0-12 yaş çocuklarında psiko-motor gelişim aşamaları, psiko-motor gelişimde bireysel farklılıklar ve önemi, psiko-motor gelişimin diğer gelişim alanlarıyla ilişkisi konulan ele alınmıştır.
Tanımı ve Önemi: Çocuk organizmasını, yetişkinden ayıran en önemli özellik, sürekli büyüme, gelişme ve değişme süreci içinde olmasıdır. Bu değişim süreci içerisinde çocuğun gelişimi, görünür ve görünmez büyümeyi içerir. Görünür büyüme, bedenin boyutlarında, biçiminde ve oranındaki değişmedir. Görünmez büyüme ise iç organlarda meydana gelen değişmedir. İşte bu görünür gelişimlerden bir tanesi motor gelişimdir.Motor kelimesi tek başına "hareket" anlamına gelir. Yetişkinler gibi çocuğun da hareket etmeye ihtiyacı vardır. Çocuk doğduğu günden itibaren bu ihtiyacını gidermek için, yattığı yerden başını kaldırma, göğsünü kaldırma, ellerini, kollarını, bacaklarını hareket ettirme, dönme, emekleme gibi davranışları kazanır. Düşünülmeden, bağımsız olarak yapılan bu ilk hareketler daha sonra vücut hareketlerine, zamanla dış uyarıcıların kontrolü ile çeşitli motor etkinliklere dönüşür. Bireyin eklem, kas ve ses tellerini amaçlı olarak kullanmasına motor hareketler denir. Çocukların motor davranışlarının gelişimi refleksler, duruşa ait hareketler, yürüme, koşma, atlama gibi beceriler şeklinde olmaktadır. Motor gelişim, fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin - omurilik gelişimi sonucu organizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır. Kilo artışı, boy uzaması ve kas gelişimine, diğer bir deyişle fiziksel gelişime paralel olarak hareket ve becerilerin kazanılmasında sinir sistemi ve kasların gelişimi önemli bir yer tutar. Bu becerilerin kazanılması doğum öncesi dönemde başlar ve ömür boyu devam eder.Tüm çocukların motor gelişiminde üç genel kuraldan söz edilebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: · Gelişim baştan ayağa doğru olup, önce baş, sonra omuzlar ve kollar ve nihayet bacaklar ve ayaklar gelişir.· Hareketler merkezden dışa doğru gelişir. Beden ve omuz hareketleri bağımsız kol hareketlerinden, el hareketleri parmak hareketlerinden önce gelir.· Motor gelişim belirgin bir sıra izler. Çocuk önce durur, emekler, yürür, daha sonra koşar ve oturur.Çocuğun motor gelişimini bilmek onun eğitiminde de önemlidir. Bu durum motor gelişimde önemli olan olgunlaşma ve öğrenme ile açıklanabilir. Çocuğun yeni bir şey öğrenmesi için yeterli olgunlukta olması gerekir. Bu noktada çocuğun eğitiminde de motor gelişim göz ardı edilemez.
Psiko-Motor Gelişimle İlgili Öğeler: Psikomotor gelişimin yönü beyin omurilik gelişim sırasına göredir. Birey çevresindeki özel uyaranlara vücuduyla özel cevaplar verir. Böylece davranış örnekleri ortaya çıkar. Davranış örneklerinin belli bir olgunluğa ulaşmasında bireyin belli gelişim öğelerine sahip olması gerekir. Psiko-motor gelişimle ilgili öğeler "dikkat, kuvvet, denge, tepki hızı ve eşgüdüm şekilde sıralanabilir. Bu öğeler, her bir becerinin temel unsurları olup, etkili olma dereceleri becerilere göre farklılık gösterir.
KÜÇÜK KAS GELİŞİMİ ( 5-6 Yaş )
. Model olunduğunda ayakkabı bağcığıyla düğüm atabilirim· Anahtarla kapı kilidini açabilirim
· Nokta nokta verilenbir resmin noktalarını birleştirebilirim
· 6 kisimlı bir adam resmi çizebilirim ve eksik çizilmis bir adam resmini tamamlayabilirim
· Söylendiğinde yatay,dikey, artı, çarpı,daire,üçgen,kare, dikdörtgen şekillerini çizebilirim
· 1'den 10'a kadar olan sayıları kopya eebilrim
· Labirent bulmacalari tamamlayabilrim
· Bir kağıdı dörde katlayabilirim
· Gösterildiğinde bir kareyi üçgen şeklinde katlayabilirim
· Bir kavanozun kapağını açıp kapayabilirim
· Tahta çekiç ile tahtaya çivi çakabilirim
BÜYÜK KAS GELİŞİMİ (5-6Yaş)
. Tek ayağımın üzerinde 10 saniye durabilirim
· Sözel yönlendirmelere göre degişik hızlarda ve yönlerde yürüyebilirim
· Öne doğru taklalar atabilirim
· Beş kez üst üste eğilerek dizimi büküp kaldırabilirim
· Ayaklarım tutulduğunda ellerimin üstünde yürüyebilirim
· Tek ayağımın üstünde sıcrama hareketi yapabilirim
· Kendime doğru atılan topu tutabilirim
· Müzikli dairesel oyunlar oynayabilirim
· Koşarken yerdeki nesneleri toplayabilirim
· Zıplayan topu yakalayabilirim
· Her iki elimle de bir nesneyi veya bir eli, kuvvetle sıkabilirim
· Parmak uçlarıma basarak iki metre kadar koşabilirim
· Sözel yönlendirmelere göre degişik hızlarda ve yönlerde yürüyebilirim
· Öne doğru taklalar atabilirim
· Beş kez üst üste eğilerek dizimi büküp kaldırabilirim
· Ayaklarım tutulduğunda ellerimin üstünde yürüyebilirim
· Tek ayağımın üstünde sıcrama hareketi yapabilirim
· Kendime doğru atılan topu tutabilirim
· Müzikli dairesel oyunlar oynayabilirim
· Koşarken yerdeki nesneleri toplayabilirim
· Zıplayan topu yakalayabilirim
· Her iki elimle de bir nesneyi veya bir eli, kuvvetle sıkabilirim
· Parmak uçlarıma basarak iki metre kadar koşabilirim
PSİKOMOTOR GELİŞİMİN DİĞER ALANLARLA İLİŞKİSİ
Psikomotor gelişim; düzenli ve sağlıklı beslenme, yaşam şartları, giyim gibi temel
ihtiyaçlarla sıkı sıkıya ilişkilidir. Sosyoekonomik düzeyleri düşük ailelerde, yetersiz ve
dengesiz beslenme sonucunda çocuklar hastalanmaktadır. Yaşadıkları çevre şartlarının
olumsuzluğu, beslenme ve giyim problemleri psikomotor gelişimi olumsuz ölçüde etkiler.
Bu olumsuzluklar çocuğun sadece motor gelişiminde değil; sosyal,duygusal,zihinsel
gelişimlerini de etkilemektedir.
Zihinsel gelişim süreçlerinden olan algısal yetenekler ve beceriler, çocukların hareket
becerilerini kazanmada önemli bir etken olarak rol oynar. Algısal motor yetenekler ve
öğrenmeye hazır olma, olgunlaşmış beceri kavramlarının kazanılmasına ve geliştirilmesine
yardımcı olur. Ayrıca motor gelişim, çocukların beş duyusunun görme,işitme, dokunma, tat
alma, koklama olgunlaşması ile dışarıdan gelen çeşitli uyarıcılara karşı algılayarak tepki
vermesine neden olur.
Motor gelişim; çocukların çevre ile iletişim kurmasında, yaşamlarını devam ettirmede
önemli yer tutar. Çocuklar, motor becerilerini oyun içerisinde keşfederler. Çocuk, oyun
sayesinde diğer bireylerle sosyal iletişime girerek toplum içerisinde sosyalleşir.
Yaratıcılıkları gelişir. Böylece çocuğun kendine olan öz güveni artar, kendini yeterli hisseder
ve olumlu benlik kavramı kazanır.
Benlik kavramı; bireyin kişisel özelliklerini, sınırlılıklarını, nelerden hoşlanıp nelerden
hoşlanmadığını fark etmesi ile ortaya çıkar. Çocuğun sağlığı ve bedensel durumu benlik
kavramının gelişimi ve bütünlüğü üzerinde önemli yer tutar. Ayrıca çocukların psikolojik
ihtiyaçları karşılanıp ruhsal durumları geliştikçe, yeni motor becerilerin de kazanılması daha
yüksek seviyelerde olur.
Görüldüğü gibi psikomotor gelişim, diğer gelişim alanları ile karşılıklı ilişki
içerisindedir.
